OIV-musbat yoshlarning tarixlari va faoliyatlari

“Oramizdagi aksariyat odamlarning bu dunyoda yashashining sababi bu hayot- Inson yashashga majbur! Lekin keling, bu hayotni asosiy bajarish kerak bo’lgan vazifamiz – porloq kelajak orzusi tushunchasi bilan yashaylik. Biz yoshlar vatanimiz rivoji uchun hissa qoshmoqdamiz. O’zom bilan faxrlanaman, chunki men bu ishni OIV musbat bo’lib ham qila olaman. Shunga amin bo’lmoqchimanki, hayotimda  berilayotgan barcha imkoniyatlardan unumli foydalanyapman. Kurashishdan keyin yengillik keladi, keling do’stlar epidemiya bilan yelka-ma yelka turib kurashaylik. Biz buni uddalaymiz.” Nelao Namibiya 21 yosh.

OIV/OITS tarqalishida asosiy ro’lni yoshlar o’ynamoqda. Yaqin orada kasallanganlarning yarmi 15-24 yoshli guruhdan tashkil etmoqda. Lekin yaxshi habarlar ham bor, bu degani,yoshlar yoshi kattalarga qaraganda o’zini va atrofidagilarini himoya qilish uchun, hulqini o’zgartirishiga va shaxsiy himoya vositalaridan foydalanishga moyil.

Bundan tashqari yoshlar uchun bunday vaziyatda tengdoshlari orasida ma’lut tarqalishi osonroq kechadi. Chunki yoshlar zomonaviy yoshli nima ekanligini yaxshi tushunadi.

Ushbu sahifalarda dunyoda OIV/OITS vaziyatini o’zgartirishga hissa qo’shayotgan lider yoshlar haqida yozilgan.

(Loren 15 yosh Buyuk Britaniya)

Yoshlar bilan ishlash boyicha UNICEF da maslahatchi. Qachonlardir  u Yamaykada UNISEF qollab–quvvatlayotgan OIV/OITS profilaktikasi, davollash uchun tegishli tadbirlar olib borilayotganini kuzatish uchun borgan Buyuk Britaninaning 7 ta yoshlardan iborat  guruh a’zosi edi. Keyingi  sahifalarda bu haqda batafsil yozilgan.

Nahotki 21 soatli uyqusizlikdan so’ng Kingston shahridagi mehmonxonaga joylashdim, endi bemalol hayolimdagini yozib olaman. Uzoq kutilgan Getvigni, undan ham uzoq hu uchish va uch soat Kingstonda nihohat Yamaykani ko’rdik. Kingsondagi sayohatimizning o’zi ham juda ajoyib kechgan.

Yamayka juda jonli, yorug’, rang-barang shahar ekan. Odamlari ham juda mehmondo’st. Tongda oxirigacha qayerda ekanimni aglamay uyg’ondim, endi biz shu yerdamiz, tezroq Yamaykalik odamlar bilan tanishib, mashhur bo’lgan proektlarni ko’rgim kelyapti.

Biz haqiqatdan ham Yamaykada vaqt qanday o’tayotganini tushunib yetdik: har bir ishga ma’lum vaqt ketar ekan. Chunki bu yerdagi odamlar ishlarini kelishib, shoshmasdan bajarar ekan. Bu yerda bir necha soat turib bunga amin bo’ldim. Sabrsizlik bilan ertangi kunni kutyapman. (Yamaykadagi UNICEF bo’limiga tashrif buyurmoqchimiz)

Ikkinchi kun

Tongda yana vqtli uyg’onib Yamaykadagi UNICEF ofisiga bordik. Uyerda bizni Yamaykadagi OIV qarshi kurash ishlari bilan tanishtirishdi. Bizni instruktorlarimiz Bertan (Yamaykadagi UNICEF boshlig’i) va Yamayka sog’likni saqlash vazirligidagi shifokor. Bu yerdagi tashrifimiz qanchalik muhimligini edni tushunyapman, asosiy vazifamiz  Yamayka yoshlarining muammoriga iloji boricha ko’proq e’tibor qaratish. Lekin mening vazifam Buyuk Britaniya yoshlari uchun ko;proq ma’lumot to’plashdan iborat. Manimcha ushbu sayohat vaziyatni yaxshi tomonga o’zgartirish uchun yaxshi imkoniyat. Shu yerda ekanimga hali zamon ishongim kelmaydi.

Kunning ikkinchi yarmida bi “Ashe” bilan uchrashdik. Yoshlar ansambli, OIV infesiyasi va boshqa infeksion kasalliklar haqidagi ma’lumotlarni sahna ko’rinishari, musiqa orqali yetkazib berishga harakat qilishmoqda. Bu guruh yozgi “Ashe” maktabida konsert beradi “Harakatga uyg’ot, yangi odamlarni jab qil va majburiyatingni bajar” propaganda qilishadi, shuni aytib o’tish kerakki, ular xaq.

Boshida ozimni ishonchsiz his etdim, lekin bir necha soatdan keyin vaziyatga kirishib ketdim.  Biz “Ashe” ni oddiy bir sahna kornishini ko’rdik, birgina oddiy so’zda ko’p ma’noli harakatni ifoda etilishi bu Ajoyib. Umid qilamanki Buyuk Britaniya yoshlari uchun bir hilgi videotasmalarni va qo’llanmalarni o’zimiz bilan olib ketishga muvaffaq bo’lamiz. Oddiy bir sahna ko’rinishi bunchalik ta’sirli va ilhomlantiruvchi bo’lishiga ishongim kelmaydi.

Kun davomida Yamayka milliy “Tin sin” televidiniyasiga yoshlar ko’rsatuviga intervyu berdik. UNICEF g’oyalarini butun Yamaykaga tadbiq etishimizni bilib o’zimni biroz yo’qotib qo’ydim.

Hullas, bir kun mobaynida shuncha yangi axborotni bilishim, bugun ko’rgan proekdan bunchalik ilhomlanishimga ishongim kelmaydi. Bu kun juda ham ajoyib o’tdi, bugungi kunni bir qismini Buyuk Britaniyaga olib ketsak qaniydi…

Uchinchi kun

Bugun biz Ponos Karibien tashkilotining ofisiga tashrif buyurdik, ular OIV/OITS muammolari haqida yozadigan OIV musbat yosh jurnalistlar bilan hamkorlik qilashadi. Hammamiz birgalikda Yamayka va Buyuk Britaniya uchun kompaniya tayyorladik, asosiy mavzu stigma va diskriminatsiya bo’ldi. Shu uchta yosh inson tufayli  Yamaykada OIV musbat bo’lib yashash nima ekanligini tushundik. Bevosita qatnaschilardan to’liq ma’lumotlani eshitganimiz tufayli umumiy real holatni ko’rishga muvaffaq bo’ldik. Buyuk Britaniyada keng tarqalmagan bo’lsada, OIV musbat ta’mg’asi qator muammolarni keltirib chiqaradi.

Panos odamlari bizga ko’p narsa o’rgatishdi, ular davlatda ko’p baxslarga duchor bo’ladigan, OIV musbat odamlar ommaviy tanqitga uchraydigan, mushkul iwlarni bajarishmoqda. Kun davomida Yamayka va Buyuk Britaniya kompaniyasidagi tadbirlarni farqini ko’rib shunday hulosaga keldik: kompaniyalarga farqli yondashish kerak, masalan, internet kompaniyani olib borishda juda kata o’ringa ega bir paytda, Yamaykada yoshlar xat yozishga urg’u qo’yar ekan. Bugun ma’daniyatimizdagi o’xshashlik va farqlarga bugun katta e’tibor berildi. Bugun ajoyib jamoadan umid bag’ishlovchi ko’p yangiliklarni bilib olganimni his etdim.

To’rtinchi kun

Bugun biz Santyago-de-la-Vega shahriga “Bashi bas kru” guruhini ko’rishga bordik bordik, va osha “Bashi” avtobusini ham. “Bashi” avtobusi (ko’ngil ochar tadbir) u ozida mobil klinikani tasvirlaydi, turli yorqin ranglarga bo’yalgan avtobus yamayka bo’ylab sayohat qilib yoshlarga OIVinfeksiyasini  tekshirish uchun deyarli bir zumlik analiz topshirish va maslahat olish mumkun bo’ladi. Bashi guruhi o’z avtobusida sayohat qilib “Hayotiy drammalar” sahna ko’rinishlarini (erta homiladorlik, OIV/OITS, zo’ravonlik) yoshlarga taqdim etishadi. Ularning musiqasi ham shularning bir qismi, biz “Bashi bas kru” videoroligini Buyuk Britaniyaliklarga havola etmoqchmiz, chunki ularning me’todlari Yamaykada oz natijasini ko’rsatdi. Bunga “Bashi bas kru” videoroligini sur’atga olish jarayonida amin bo’ldi.

“Bashi bas kru” a’zolari bizga birxilgi qo’llanmalar haqida aytib berishdi, bularni ular tengdoshlari bilan ish olib borilayotganda qollashar ekan. Bu  narkomaniya va h.k.z. muammolarni ustidan kulishdan iborat ekan. Oddiy mendek angliyalik qizchaga bu fikr biroz g’aroyib tuyuldi, lekin oxirrog’iga kelganda o’zimga ishonch his etdim.

Barcha Bashi a’zolari sahna ko’rinishlari o’zida uch qismni qamrab olishi kerak deb hisoblashadi: Muammo, muammoning oqibati va muammoning yechimi. Ularning tegdoshlari uchun qo’llaydigan ta’lim qo’llanmalari biznikidan ancha farqlanar ekan. Ularda ko’proq raqs, musiqa va sahna ko’rinishlari ishlatilar ekan, bizda ko’proq intelektual o’yinlar va ommaviy suhbatlar olib boriladi. har xil auditoriyaga moslashgan bo’lishiga qaramasdan, lekin ikki metod ham o’z natijasini ko’rsatadi, yamayka qo’llanmalarini Buyuk Britaniya yoshlariga qo’llasak manimcha juda qiziq bo’ladi. Chunki bu yerda bu metodlar samarali, Angliyada yangi auditoriyani jalb qiladi deb o’ylayman.

Adrina tarixi

“Men vatanimdagi yoshlar OIV infeksiyasiga  analiz topshirishlarini hohlayman” deydi Adrina “Analiz topshirish bu OIV manfiy yoki musbat ekanini bilishning yagona yo’li, keying hayot uchun bu katta yordam beradi”

“Men OIV/OITS haqidagi narsalar haqida o’ylab ham ko’rmaganman” – deydi Blantira, Malavilik yigirma yoshli yosh ayol. “Radiodan, venerik kasalliklarning a’lomatlari OIV infeksiyasi bilan kasallanishganliklari  mumkinligini eshitganimda daxshatga tushgandim. Shuning uchun men OIV infeksiyasiga analiz topshirishga qaror qildim. Men venerik kasalliklarimi davolayatgan edim. Boshida do’stimga birga analiz topshirishni taklif qildim. Lekin u rad etdi, unda hech qanday muammo yo’qligini, bu haqda o’ylashni ham hohlamasligini aytdi. Shuning uchun men yolg’iz bordim.

U yerda mendan turmushga chiqganmisiz deb so’rashganda, men yolg’on so’zlab, ha deb javob berdim. Chunki men haqimda yomon fikrga borishlarini hohlamaganman.

Analizdan oldin menga OIV/OITS haqida gapirishganini eslay olmayman. Mamlakatimizning poytaxti  Lilongvada deyarli OIV/OITS haqida ma’lumot beradigan dastur yo’q edi. Odamlar kasallik haqida, virus haqida hamma narsani bilamiz deyishadi-yu,  lekin ularda ma’lumot yo’q.

Men OIV ga chalignanligim haqida guvohnomani qo’limga olganimda, bu nimani anglatishini tushunmaganman. Menga o’zimni ehtiyot qilishimni, yaxshi ovqatlanishimni va do’stimni analiz topshirish uchun olib kelishimni aytishdi.”

“Boshida OIV musbat ekanimni hech kim bilishini hohlamadim. Bu haqda hechkimga, xattoki oilamdagilarga aytmadim. Chunki har yerda OIV musbat insonlarni diskriminatsiya qilishganini eshitganman”

“Boshida o’zimni juda yo’g’iz his etganman”

"Boshida OIV musbat ekanimni hech kim bilishini hohlamadim. Bu haqda hechkimga, xattoki oilamdagilarga aytmadim. Chunki har yerda OIV musbat insonlarni diskriminatsiya qilishganini eshitganman. Odamlar menga qo’li bilan ko’rsatib “U OIV musbat” deyishgan bo’lardi. Men o’zimni shunaqangi yolg’iz his etganman-ki, huddi bu kasallik butun dunyo bo’yicha faqat menda.

Biroz vaqt o’tganidan so’ng ahvolim yomonlashishdi boshladi. O’sha paytda bu immunitetimning sustlashgani tufayli sodir bo’layotganini tushunmagandim. O’zimni ehtiyot qilib, yaxshi ovqatlansam o’tib ketadi deb o’ylaganman.

Oxir oqibat shifoxonaga bordim, o’shanda ahvolimning yomonlashgani OIV bilan bog’liq bo’lishi mumkin ekanini aytishdi. Shifokor OIV mutaxassisiga uchrashimni, u menga immunitetimni qo’llab turadigan antiretrovirus dorilarini yozib berishini aytgan.

Bir birini qo’llab quvvatlash

      Oxir oqibat bir ayol yonimga OIV musbat bir ayol kelib o’z hayotini gapirib bergani kelganidan keyin, men kasalligim haqida biror kimsaga aytishga qaror qildim. U menga qo’llab quvvatlovchi guruhga qo’shilishni taklif qildi, milliy OIV musbat insonlarga madad guruhiga. Guruh a’zosi sifatida tengdoshlarimga ma’lumot berish va OIV bilan kasallanganlarga g’amxo’rlik qilishni o’rgatishdi. Bundan tashqari kasalligim haqida birinchi bor to’lliq ma’lumot oldim.”

Hozirda Adrina Maliviya yoshlarini vakili, Afrika va butun dunyo “OIV musbat insonlarni yanada faolroq ishtiroki” tashkilotida ishlaydi. 2003 yil Butunjahon OIV ga qarshi kurash kini munosabati bilan u New Yorkga tashrif buyurdi. U yerda OIV musbat insonlarni hayotni pozitiv qabul qilishlari muammosining yechimi maslahati bo’lib o’tdi.

Violetta Grasia tarixi

Mening ismim Violetta Grasia, yoshim 28 da. 2000 yilda menda odam immuntaqisligi virusi ya’ni OITS ga olib keladigan virus aniqlandi. Men virusni ushlab turadigan dorilarni qabul qilishni boshladim. Buning hech qanday qiyin joyi yo’q.

Men doim o’z hayotim haqida gapirib kelganman, chunki ko’p odamlarga OIV infeksiyasi bilan qanday zararlanganim jida qiziq. Javobi oddiy. Men himoyalanmagan jinsiy aloqa orqali virusni yuqtirib oldim. Ushbu yo’l orqali 90% odamlar virusni yuqtirgan. Ularning ko’pchiligining  yoshi 14-25 yosh.

Virusni  himoyalanmagan jinsiy a’loqa orqali yuqtirib olgamiga qaramay, men pala-partish hayot kechirmaganman. Giyohvand moddalarni iste’mol qilamganman, pul evaziga kayf-safo qilamaganman. Men OIV oldida juda zaif edim. Chunki OIV haqida hech qanday ma’lumotim bo’lmagan. Yanada ko’proq ojizliki paytim bu, hayotimning og’ir pallarida menga OIV haqida birorta ma’lumot beradigan hechkim yo’q edi

Violetta Garsia Ross Boliviyada OIV musbat Inson huquqlari uchun kurashuvchilarning faollaridan biri

Men doim o’zimni yomon his qilganman. Ayniqsa mening qo’limda analiz javoblari bo’lganda o’zimni juda ham yomon his qilganman. O’sha paytda o’lim eshigimni taqqillayotgandek tuyulgan.

Agar siz yosh bo’lsangiz, sizga hech kim zarar yetkazmaydi deb o’ylasangiz, qattiq adashasiz. Agar siz sevgi-muhabbat sizni OIV dan qutqaradi deb o’ylasangiz, yana noxaqsiz. Yuqorida aytib o’tilganlarning birortasi sizni OIV dan himoya qila olmaydi.

Hayot qidiruvida

Mana 8 yil davomida men OIV blan yashab kelyapman. Hayotim umuman o’zgargan. O’lim hayotimni barbob qilayotganini his qildim, men hayotmni qattiq ushlab oldim, yaqin vaqt mobaynida yangitdan hayot boshladim.

Kasallik tufayli anchagina qayg’urishlardan so’ng, olilam menga qancha mehr berishini tushunib yetdim. Oilam meni tanqit etmadi, mendan uzoqlashmadi, ular meni shundayligimcha yaxshi ko’rishargi.

Men turmush –tarzimni o’zgartira boshladim. Sog’ligimga zarar keltiradigan hamma narsadan voz kechdim. Sog’ligimni yaxshilash yo’llarini qidirdim. Men OIV musbat bo’la turib shuncha baxtli yillarni kechiraman deb o’ylamaganman.

Ko’p yoshlar o’zlarni himoya qiladigan, ishonadigan insonni topishni hohlashadi, biroq sog’liqlariga  sa’lbiy ta’sir ko’rsatadigan omillarni unutib qo’yishadi.

Aksariyat ayol va erkaklar OIV dan azoblanishmoqda, lekin OIV tarqalishiga qarshi kurashuvchi kuchlarimiz ham bor. Men bunga o’zimni tajribamdan kelib chiqib amin bo’ldim. 23 yoshimda menga OIV tashhisini qo’yishgan. Lekin men ko’nlimni tushurmadim, o’qishimni davom ettirdim, antropologiyada magistrlikni qo’lga kiritdim. Men Boliviyada OIV musbat insonlarni hayoti bir kun kelib o’zgarishiga umid qilganman va bu narsa ucun harakat qilganman. Boshqa OIV musbat yoshlar bilan biz “Redbol” tashkilotini tashkil qildik. OIV musbat insonlar uchun tashkilot.

Bugungi kunda “Redbol” Boliviyada OIV muammolari bilan shug’ullanadigan eng  muhim katta tashkilotlardan biri.  Hamkorlarimiz bilan birgalikda hukumat tekshiruviga qonun ishlab chiqardik. Bundan tashqari biz kasallikni  oldini olish ishlari olib boramiz, chunki har bir inson kasllikni yuqtirish xavfi borligini  tushunish kerak. Bu ishlar bilan bir vaqtda OIV musbat insonlarni diskriminatdsiya, odamlar orasida noto’g’ri fikrlar tarqalishiga qarshi ishlar olib boramiz. Qilaytgan ishlarimizning asosiy qismi bu, OIV musbat insonlar hayotlarini bir maromda ushlab turishlari uchun antiretrovirus preparatlarini muammosiz olishlariga shaoit yaratib berishdan iborat. Tog’ri bunday o’zgarishlarbir zumda sodir bo’lmaydi, lekin OIV/OITS bilan kasallangan insonlarning hayoti yaxshi tomonga o’zgargani yaqqol ko’rinib turibdi. 

Agar siz yosh bo’lsangiz, OIV infeksiyani yutirmagan bo’lsangiz, o’zingizga hech qachon bunday bo’lmaydi deb va’da bering. Agar siz yosh bo’lsangiz, OIV musbat bo’lsangiz, shuni bilingki, siz kabi insonlarda hali umid bor. Yoshlarda OIV infeksiyasi  zanjirini uzib tugatishga imkonlari bor!